ดาวเคราะห์น้อยและแถบไคเปอร์

        ดาวเคราะห์น้อย (Asteroids) คือวัตถุที่ไม่สามารถรวมตัวกันเป็นดาวเคราะห์ได้ ดาวเคราะห์น้อยส่วนใหญ่มีองค์ประกอบหลักเป็นหิน แต่บางดวงมีโลหะปนอยู่ ดาวเคราะห์น้อยส่วนใหญ่อยู่ที่ "แถบดาวเคราะห์น้อย" (Asteroid belt) ซึ่งอยู่ระหว่างวงโคจรของดาวอังคารและดาวพฤหัสบดี  ดาวเคราะห์น้อยมีรูปทรงเหมือนอุกกาบาต เนื่องจากมวลน้อยจึงมีแรงโน้มถ่วงน้อยไม่สามารถยุบรวมเนื้อดาวให้มีรูปร่างทรงกลม วงโคจรของดาวเคราะห์น้อยมีความรีมากกว่าวงโคจรของดาวเคราะห์ โดยวงโคจรส่วนใหญ่เอียงทำมุมกับระนาบสุริยะวิถีเล็กน้อย ในปัจจุบันได้มีการค้นพบดาวเคราะห์น้อยมากกว่า 3 แสนดวง

        วัตถุในแถบไคเปอร์ (Kuiper Belt Objects) มีองค์ประกอบหลัก เป็นหินปนน้ำแข็ง มีวงโคจรรอบดวงอาทิตย์อยู่ถัดจากดาวเนปจูนออกไป วงโคจรของวััตถุในแถบไคเปอร์เอียงทำมุมกับระนาบสุริยะวิถีเล็กน้อย  โดยมีระยะห่างจากดวงอาทิตย์ 40 – 500 AU (AU ย่อมาจาก Astronomical Unit หรือ หน่วยดาราศาสตร์ เท่ากับระยะทางระหว่างโลกถึงดวงอาทิตย์ หรือ 150 ล้านกิโลเมตร)  ดาวพลูโตและดาวเคราะห์แคระซึ่งถูกค้นพบใหม่เป็นวัตถุในแถบไคเปอร์  เช่น เอริส เซดนา วารูนา  ปัจจุบันมีการค้นพบวัตถุประเภทนี้แล้วมากกว่า 35,000 ดวง

ดวงจันทร์บริวาร

        ดวงจันทร์ บริวาร (Moons หรือ Satellites) หมายถึง ดาวที่เป็นบริวารโคจรรอบดาวเคราะห์อีกที่หนึ่ง มิได้โคจรรอบดวงอาทิตย์โดยตรง  โลกมีบริวารชื่อ ดวงจันทร์ (The Moon) โคจรล้อมรอบ  ขณะที่ดาวเคราะห์ดวงอื่นก็มีดวงจันทร์บริวารโคจรล้อมรอบเช่นกัน

เช่น ดาวพฤหัสบดีมีดวงจันทร์ขนาดใหญ่ 4 ดวง (Galilean moons)

ได้แก่ ชื่อ ไอโอ (Io), ยูโรปา (Europa), แกนีมีด (Ganymede) และคัลลิสโต (Callisto)

ดวงจันทร์ไอโอ

ดวงจันทร์ยูโรปา

ดวงจันทร์แกนีมิด

ดวงจันทร์คัลลิสโต

ระบบสุริยะ คือ

        ระบบสุริยะ คือระบบดาวที่มีดาวฤกษ์เป็นศูนย์กลาง และมีดาวเคราะห์ (Planet) เป็นบริวารโคจรอยู่โดยรอบ เมื่อสภาพแวดล้อมเอื้ออำนวยต่อการดำรงชีวิต สิ่งมีชีวิตก็จะเกิดขึ้นบนดาวเคราะห์เหล่านั้น หรือ บริวารของดาวเคราะห์เองที่เรียกว่าดวงจันทร์ (Satellite) นักดาราศาสตร์เชื่อว่า ในบรรดาดาวฤกษ์ทั้งหมดกว่าแสนล้านดวงในกาแลกซี่ทางช้างเผือก ต้องมีระบบสุริยะที่เอื้ออำนวยชีวิตอย่างระบบสุริยะที่โลกของเรา เป็นบริวารอยู่อย่างแน่นอน เพียงแต่ว่าระยะทางไกลมากเกินกว่าความสามารถในการติดต่อจะทำได้

ดาวเคราะห์ในระบบสุริยะ

          ดวงอาทิตย์ (The Sun) เป็นดาวฤกษ์ซึ่งมีมวลร้อยละ 99 ของระบบสุริยะ จึงทำให้อวกาศโค้งเกิดเป็นศูนย์กลางของแรงโน้มถ่วง โดยมีดาวเคราะห์และบริวารทั้งหลายโคจรล้อมรอบ ดวงอาทิตย์มีองค์ประกอบหลักเป็นไฮโดรเจนซึ่งเป็นอยู่ในสถานะพลาสมา (แก๊สที่มีอุณหภูมิสูงมากจนประจุหลุดออกมา)

1.1 โครงสร้างของดวงอาทิตย์

·      แก่นกลาง (core)  มีลักษณะเป็นทรงกลมอยู่ใจกลางของดวงอาทิตย์

·      ชั้นแผ่รังสีความร้อน (radiation  zone)

·      ชั้นพาความร้อน (convection  zone)

·      โคโรน่า (corona) คือแสงสลัวของดวงอาทิตย์

·      โฟโตสเฟียร์  (photosphere) คือชั้นวงแสง

·      โครโมสเฟียร์ (chromosphere) คือชั้นวงสี

1.2 ปรากฏการณ์บนดวงอาทิตย์

·      นิวเคลียร์ฟิวชั่นของอะตอมธาตุไฮโดรเจน

·      จุดบนดวงอาทิตย์ (sun spot) คือบริเวณที่มีอุณหภูมิต่ำกว่าบริเวณอื่น

·      เปลวสุริยะ (solar flare) คือการปะทุบนดวงอาทิตย์เพื่อปลดปล่อยพลังงานสู่อวกาศในรูปแบบลมสุริยะ

·      ลมสุริยะ (solar wild) คืออนุภาคพลังงานสูงที่ดวงอาทิตย์ปล่อ ยสู่อวกาศในรูปแบบคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า

                ดาวเคราะห์ (Planets) คือบริวารขนาดใหญ่ของดวงอาทิตย์ 8 ดวง เรียงลำดับจากใกล้ไปไกล ได้แก่ ดาวพุธ ดาวศุกร์​ โลก ดาวอังคาร ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร์ ดาวยูเรนัส และดาวเนปจูน ดาวเคราะห์ทั้งแปดโคจรรอบดวงอาทิตย์ โดยมีระนาบใกล้เคียงกับระนาบสุริยวิถี ดาวเคราะห์ชั้นใน 4 ดวงแรก มีองค์ประกอบหลักเป็นของแข็ง ดาวเคราะห์ชั้นนอก 4 ดวงหลังมีองค์ประกอบหลักเป็นแก๊สไฮโดรเจนเช่นเดียวกับดวงอาทิตย์ ดาวเคราะห์เกือบทุกดวงหมุนรอบตัวเองและโคจรรอบดวงอาทิตย์ในทิศทางเดียวกัน

        2.1 ดาวเคราะห์ชั้นใน  เป็นดาวเคราะห์หิน มีพื้นผิวดาวและอยู่ใกล้ดวงอาทิตย์ ดาวเคราะห์ชั้นในประกอบด้วยดาวเคราะห์ 4 ดวง

        ดาวพุธ (Mercury)  ได้ชื่อว่าเป็นเทพผู้ส่งสารของเทพเจ้า เนื่องจากดาวพุธมีการเคลื่อนที่ได้เร็วที่สุด ไม่มีดวงจันทร์เป็นบริวาร สำรวจโดยการบินเฉียดด้วยยานมารีเนอร์ 10 ของสหรัฐอเมริกา และมีอีกชื่อเรียกคือ เตาไฟแช่แข็ง

                ดาวศุกร์ (Venus) ดาวศุกร์มีเส้นผ่านศูนย์กลางเป็น 3 เท่าของดวงจันทร์ และ มีขนาดใหญ่กว่าดาวพุธและดาวอังคาร 2 เท่าตัว ชื่อละตินของดาวศุกร์ (Venus) มาจากเทพแห่งความรักของโรมัน ดาวศุกร์เป็นดาวเคราะห์หิน มีขนาดใกล้เคียงกับโลก บางครั้งเรียกว่าน้องสาวของโลก แม้ว่าวงโคจรของดาวเคราะห์ทุกดวงจะเป็นวงรี วงโคจรของดาวศุกร์จัดว่าเกือบเป็นวงกลม มีความเยื้องศูนย์กลาง (ความรี) น้อยที่สุด

                โลก (Earth) เป็นดาวเคราะห์ลำดับที่สามจากดวงอาทิตย์ เป็นดาวเคราะห์ที่มีความหนาแน่นมากที่สุดในระบบสุริยะ มีขนาดใหญ่ที่สุดในบรรดาดาวเคราะห์หินทั้งสี่ดวงของระบบสุริยะ และเป็นวัตถุทางดาราศาสตร์เพียงหนึ่งเดียวที่ทราบว่ามีสิ่งมีชีวิต

                 ดาวอังคาร (Mars) เป็นดาวเคราะห์เล็กที่สุดอันดับที่สองในระบบสุริยะรองจากดาวพุธ ในภาษาอังกฤษได้ชื่อตามเทพเจ้าแห่งสงครามของ มีออกไซด์ของเหล็กดาษดื่นบนพื้นผิวทำให้มีสีออกแดงเรื่อ เป็นดาวเคราะห์หินที่มีบรรยากาศเบาบาง มีลักษณะพื้นผิวคล้ายคลึงกับทั้งหลุมอุกกาบาตบนดวงจันทร์ และภูเขาไฟ หุบเขา ทะเลทราย

        2.2 ดาวเคราะห์ชั้นนอก เป็นดาวเคราะห์แก๊ส  ประกอบด้วย H และHe เป็นส่วนใหญ่ ประกอด้วยดาวเคราะห์ 4 ดวง

        ดาวพฤหัสบดี (Jupiter) เป็นดาวเคราะห์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในระบบสุริยะ  มีขนาดใหญ่กว่าโลกประมาณ 11 เท่า มีดวงจันทร์เป็นบริวารมากที่สุดในระบบสุริยะ ถึง 61 ดวง แต่มี 4 ดวงที่มีขนาดใหญ่ที่สุด ได้แก่ ไอโอ ยุโรปา แกนีมิด คัลลิสโต

        ดาวเสาร์ (saturn) ดาวเสาร์เป็นดาวเคราะห์เพียงดวงเดียวในระบบสุริยะ ที่มีความหนาแน่นเฉลี่ยน้อยกว่าน้ำบรรยากาศชั้นบนของดาวเสาร์มีความหนาแน่นน้อยกว่านี้ ขณะที่ที่แกนมีความหนาแน่นมากกว่าน้ำ วงแหวนของดาวเสาร์ประกอบไปด้วย เศษหินและน้ำแข็งขนาดเล็ก เรียงตัวอยู่ในระนาบเดียวกัน และวงแหวนของดาวเสาร์ก็ประกอบไปด้วย วงแหวนย่อยๆมากมาย

        ดาวยูเรนัส (uranus) มีอีกชื่อหนึ่งว่าดาวมฤตยูบรรยากาศชั้นนอก ประกอบด้ไฮโดรเจน และฮีเลียม เป็นส่วนใหญ่ แกนของดาวยูเรนัส มีลักษณะคล้ายกับดาวเสาร์และดาวพฤหัสบดี ถัดมาเป็นแกนชั้นนอกที่เต็มไปด้วยแอมโมเนียและมีเทนซึ่งทำให้เรามองดาวยูเรนัสมีลักษณะเป็นสีเขียว

        ดาวเนปจูน (Neptune) ดาวเคราะห์ในระบบสุริยะลำดับสุดท้ายที่อยู่ห่างจากดวงอาทิตย์ดาวเนปจูนมีสีน้ำเงินคล้ายสีของน้ำทะเล สำรวจโดยยานวอยเอเจอร์ 2 พบว่ามีวงแหวนล้อมรอบ7ชั้น มีสีน้ำเงินเข้ม และมีดวงจันทร์เป็นบริวารทั้งหมด 14 ดวง

             วิดีโอสื่อการเรียนรู้ เรื่อง ระบบสุริยะจักรวาล Solar System